SAN FRANCISCO AUZOA ERREFERENTE GISA

Garai batean Bizkaia beste norabait joateko pasabidea zen etorkinentzat; beste batzuk, aldiz, hemen geratzen ziren, adibidez, marokkoar eta senegaldar dezente, eta gauzak dendetan edo kalean saltzetik bizi ziren, zenbaitetan emaztearekin eta seme-alaba koskortuen laguntzarekin; ezagutu ditugu etxeko lanetan edota sexu-industrian aritzen ziren emakume latinoamerikarrak. Etorkin batzuk aldi baterako etortzen ziren BEROTEGI: Invernadero.">berotegietan lan egitera (piperra jasotzeko garaian, adibidez), edo Bizkaitik kanpora joaten ziren (Aragoira, Kataluniara, Almeriara). Baziren, papera edo arropa erabilia biltzen, propaganda banatzen, edo La Farola saltzen jarduten zutenak. Gaur egun, askoz ere etorkin gehiago daude gure artean, ze areagotu egin da eskaintza laborala sektore berrietan eta bertakoek hain baldintza txarretan nahi ez dituzten lanetan. Marinel senegaldar asko daude gure kostako herrietan, adibidez. Beste asko ERAIKUNTZA: Construcción.">eraikuntzan aritzen dira, baso-lanetan; fabriketan (kautxua, arraina, haragia saltzeko prestatzen) edo supermerkatuetan (Mercabilbao, Eroski). Beste asko igeltserotzan aritzen dira, edo maila apaleko droga-trafikoan, elektrizitatean, ITURGINTZA: Fontanería.">iturgintzan, okindegietan, gozotegietan, ZURGINTZA: Carpintería.">zurgintzan, itzultzaile-lanetan, hizkuntzak edo dantzak irakasten, LORAZAINTZA: Jardinería.">lorazaintzan edo musikari gisa. Etorkin askok ofizioz aldatu behar izan dute, LANBIDE: Profesión.">lanbideko eskarmentua aitortzen ez zaielako edo jendeak gai diren zalantzan jartzen dutelako. Badaude abokatuak, gizaseme nahiz emakume, zaharrak zaintzen aritzen direnak, klinikako laguntzaileakJOSKINTZA: Labor de costura."> joskintzan; edo mekanikariak, irakasleak edo informatika-teknikariak azoka txikietan gauzak saltzen. Emakumerik gehienak etxeko lanetarako hartzen dituzte, haurrak edo zaharrak zaintzeko, klinika edo eritegi pribatuetan, tabernetan edo klubetan. Beste hainbat beren etxeko lanetan aritzen dira, eta badira beste zenbait alorretako ofizioetan saiatzen direnak ere: irakasle, pintore, jostun eta sukaldari gisa. Lan horiek ez baitira hain agerian ikusten, iruditzen zaigu gutxi direla emakume etorkinak edo ez dutela lanik egiten. Bestalde, emakume asko prest daude nolabaiteko egoeran ere lan egiteko, jaioterrian dauden haurrei eta familiakoei lagundu behar izaten dietelako, edo zorrak ezinbestean KITATU: Liquidar, saldar.">kitatu behar dituztelako. Egoera hori aprobetxatuz, bertako partikular askok PROPORTZIO: Aukera. Ocasión.">proportzio ezin hobea dute emakume horien lanaz baliatzeko: haurrak edo zaharrak zaintzeko, etxeko garbiketak egiteko, askotan ia MIRABE: Siervo/a, esclavo/a.">mirabe eta esklabo gisa. 'Etxekoandreak hogeita hamar... hogeita hamar mila ematen zidan, eta nik edozein lan egin behar: etxea garbitzea, haurrak zaintzea, dendan... zortzi orduz egunero', dio Fatima angolarrak. Etorkinik gehienek ALDIAN-ALDIAN: Periódicamente.">aldian-aldian dirua bidali behar izaten diete familiakoei, nahiz eta berak ia ezer gabe geratu. Hala ere dirua gauza askotan joaten zaie: dokumentazio-gestioetan (abokatuak, ZERGA: Impuesto.">zergak, jaioterrira eskatzen dituzten dokumentuak, gestioak burutzeko bidaiak...). 'Lan asko egin behar izaten dut paperen kontua konpontzeko bakarrik, eta zergak ordaintzeko. Paperik ez nuenean ez nuen halako arazorik...' dio Marokkoko Abdurrahimek. Etorkinen beste gastu gehigarriak aipatu behar dira: etxea errentan hartzeko AURREZ JARRI: Poner por adelantado.">aurrez jarri behar den dirua, telefonoa jartzeko eskaera, osasun publikoaz baliatzeko aukerarik ez dutelako aseguru pribatua ordaintzea, abokatuen eta polizia batzuen IRUZUR: Fraude.">iruzurrak eta lapurretak, eta abar. Horrekin guztiarekin sentitzen duten EZINTASUN: Impotencia.">ezintasuna ikaragarria da. Askok ezinbestean lanez aldatu behar izaten zuten, eta zenbait BOLADA: Temporada.">boladatan lanik gabe geratu dira. Litekeena garai batzuetan kontraturik gabe lana egin izana, hitzarmen-aukerarik ez zutelako edo diru gehiago irabaztearren nahiago izan zutelako; beste aldi batean kontratu eta guzti aritu izan dira lanean. Etorkinek nahi dutena da edozein hiritarren moduan jardutea. Baina, ohartuta daude Atzerritartasun Legeak eta gobernuek (zentralak, autonomikoek eta udalekoek) erakusten duten planteamendu diskriminatzaileak ERAGOTZI: Impedir.">eragotzi egiten dietela eskubide horienAITORPEN: Reconocimiento."> aitorpena, eta sindikaturen batean sartzeko eskubidea. 'Guk kotizatu egiten dugu, gizarte honi lagundu egiten diogu, beraz eskubidea dugu zerbitzuak eta BIDEZKO: Justo, legítimo.">bidezko jokaerak baliatzeko ere' dio Jalid marokkoarrak. Ezin diete arazo laboral askori negoziazioaren bidez heldu, ez baitute indarrik. Erabaki beharra dute: onartzen dituzte proposatzen zaizkien baldintzak edo ezer gabe kalera. Horregatik, jende askok, gaixorik egonik ere, lanean jarraitzen du, isil-isilik egon behar ISEKA: Burla.">isekak eta IRAIN: Injuria.">irainak jasota ere, sarri ez du oporraldirik izaten edo ORDAINSARI: Paga.">ordainsari estrarik ikusten. Sektore batzuetan, batez ere herrialde edo eskualde jakin bateko etorkinak egiten dute lan, sare laboral batzuen bidez hasten baitira lanean: senegaldarrak itsasoan, emakume latinoamerikarrak etxe partikularretan, emakume brasildarrak, kolonbiarrak, ekuatoreginearrak eta nigeriarrak klubetan, ekuadortarrak basoan, txinatarrak, marokkoarrak eta senegaldarrak salerosketan. Bi lan deigarri aipa daitezke Bilboko San Frantzisko auzoan: LEGEZ KONTRAKO: Ilegal.">legez kontrako droga-trafikoa eta salerosketak, dendaren batean edo kalean. San Frantziskon ijito ez zirenak hasi ziren trafiko-kontuan; gero, ijitoek jarraitu zuten, eta denbora asko ez dela etorkin atzerritarrak sartu dira horretan. Batzuek badituzte lan hori ezagutzen dutenHERRIKIDE: Paisano/a."> herrikideak; beste batzuek ez, dokumentaziorik ere ez dute, edo hori egin beste erremediorik ere ez. Denak ez dira maila berdinean sartzen: batzuk BITARTEKO: Intermediario.">bitartekoak dira eta neurri txikian aritzen dira, beste batzuk kopuru handiagoetan. Etorkin batzuk kokainaren eta heroinaren mendean daude, askotan kalean egiten dute lo, batez ere aspaldi Magreb-tik etorriak; gutxiago dira afrikar beltzak, nahiz eta ugaritzen ari diren. Lehenengo dendak bi afrikarrek (senegaldarra eta marokkoarra) 90.ean zabaldu zituzten San Frantziskon. 92. urtean ireki zen hirugarrena, gainontzekoak geroztik jarri dira martxan. Ugaritu egin dira dendak, batez ere azken zazpi urte hauetan, etorkinak ugaltzen joan direnHEINEAN: A medida que."> heinean, lokalen prezioek behera egiten dutelako eta lehengo denda batzuk itxi direlako. Etorkin asko kalean hasi ziren gauzak saltzen, gero AZOKA TXIKI: Mercadillo.">azoka txikietan salmenta-postuak lortu zituzten eta zenbait SALGAI: Mercancía.">salgairekin proba egin:IMITAZIOZKO BITXIAK: Bisutería."> imitaziozko bitxiak, poltsak, arropa, alfonbrak, telefonoak, harategi musulmanak, tabernak... Etorkin horiei urteetan barrena beste salerosle asko GEHITU: Añadir.">gehitu zaizkie: ekuatoreginearrak, angolarrak, nigeriarrak, txinatarrak, hinduak, jaioterrikoJATEN-SALTZAILE: Vendedor de comida."> jaten-saltzaileak, Todo a Cien, musika-dendak, ile-apaindegi afrikarrak... Bezerorik gehienak etorkinak berak dira, nahiz eta bertakoak gero eta gehiago joaten diren. Askotan gertatu ohi da, poliziako funtzionarioren bat kalean saltzen ari den bati, atxilotzeko edo itauntzeko momentuan, esku artean zuen dirua edo salgairen batzuk harrapatzea. (Gogora dezagun norbaitek lana legez kanpo egiteak ez diela funtzionario publikoei hari ezer kentzeko edo ebasteko eskubiderik ematen). Era honetako lapurreta batzuk salatuak izan dira. Baina, beste asko gordean geratu dira, isilpean, polizien mendekuen edo kanpora bidaliko dituzten beldurrez, edo behar bezalako dokumentaziorik ez dutelako. Ohikoak eta normalak dira familiako negozioak edo herrikideen artekoak. Esan behar da asko laguntzen diotela elkarri; azoka txikietako postuak elkarren artean banatzen dituzte, etorri berriari kalean saltzen laguntzen diote; ohea errentan eskaintzen diote edo lekutxo bat ohean, edo ostatu-gastuak elkarrekin ordaintzen dituzte, jatekoa ziurtatzen diote etorri berriari, eta ostatua, dirua irabazteko modurik ez duen bitartean. 'Guk lagundu egiten diogu etorri berriari, lotarako tokia eskaintzen diogu, bere kontura jartzeko gauza ez den bitartean...' dio Ousman senegaldarrak. Etorkinak saltzaileak ziren jaioterrian ere, ijitoen artean gertatzen den bezala. Beste batzuek prestakuntza profesionalarekin, teknikoarekin eta unibertsitarioarekin etorri dira jaioterritik, baina dokumentazioa legeztatuta ez dutenez, eta gobernuek ezartzen dituzten eragozpenak handiak baitira, ezin izaten dute beren lanbidean jardun.

Informazioa: http://www.ikasbil.net/jetspeed/portal/media-type/html/language/eu/user/anon/page/materialdidacticodetalle;jsessionid=A3500C208283AD3D7F463FB162D5152D?gid=108531